http://blogroll.ge/p/31777/

 ბუნებრივი აირი

ბუნებრივი აირი (ბუნებრივი გაზი) — აირთა ნაზავი, წარმოქმნილი დედამიწის წიაღში ორგანულ ნივთიერებათა ანაერობული დაშლის შედეგად. განეკუთვნება სასარგებლო წიაღისეულთა რიგს. ხშირად თანმხლები გაზია ნავთობის რეწვისას.

თხევადი გაზის გამოყენება 50 წლიან ისტორიას ითვლის. იგი განსაკუთრებით ფართოდ გამოიყენება აშშ-ში, იაპონიასა და საფრანგეთში, უკანასკნელ პეიოდში კი ევროპაშიც.ამჟამად თხევადი გაზით ვაჭრობას უკავია მთლიანი საეთაშორისო გაზის ბაზრის დაახლოებით 22%. 2010 წლისათვის მოსალოდნელია მისი მოხმარების გაორმაგება 220-270 მლრდ მ3/წ-მდე, რასაც ხელს უწყობს თხევადი გაზისა და ბუნებრივი აირის მილსადენებით მიწოდების ფასების გათანაბრების ტენდენციაც.თხევადი გაზი უფერული, არატოქსიკური და არაკანცერიგენური ნივთიერებაა, ოდორიზების გარეშე. მისი გათხევადების დროს ხდება მოცულობის 600-ჯერ შემცირება.გაზის გათხევადების ტექნოლოგიების განვითარება ხელს შეუწყობს მილსადენებით დაუფარავი რეგიონებისათვის ენერგიის მიწოდებას.თხევადი გაზი მიიღება ბუნებრივი გაზის დაბალ ტემპერატურამდე, გათხევადების სტადიამდე გაცივების შედეგად (-162 გრადუსი).თხევადი გაზი შეიძლება შენახულ იქნეს კრიოგენურ რეზერვუარში და განაწილდეს სპეციალური საავტომობილო, სარკინიგზო ან საზღვაო კონტეინერების საშუალებით. მისი ტრანსპორტირება ხორციელდება: თხევადი გაზის საავტომობილო ცისტერნებით; თხევადი გაზის სარკინიგზო ცისტერნებით; სტანტარტიზაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის (ISO) კონტეინერებით; ავტომობილების თხევადი გაზის ავზებით; თხევადი გაზის საზღვაო სატრანსპორტო საშუალებებით.

ფრიდრიხ ველერი
ფრიდრიხ ველერი ცნობილი გახდა მას შემდეგ რაც მოახდინა ორგანული ნივთიერების, მოჩევინის სინთეზი. ამით მან დაადგინა რომ სასიცოცხლო ნივთიერებების გამოგონება შეიძლება ლაბორატორიაში.
ორგანული ქიმია უპირისპირდება არაორგანულ ქიმიას, რომელიც შეისწავლის მინერალური სამყაროს ნაერთებს.ეს გაყოფა მომდინარეობს იქიდან, რომ მე-19 საუკუნის დასაწყისამდე ფიქრობდნენ, რომ არაორგანული ნაერთებისაგან განსხვავებით, შეუძლებელი იყო ორგანული ნაერთების წარმოქმნა ე.წ. სასიცოცხლო ძალის გამოყენების გარეშე. მას შემდეგ რაც 1828 წელს ფრიდრიჰ ველერმა დაასინთეზა შარდოვანა ზემოხსენებულ შეხედულებას საფუძველი გამოეცალა. თუმცაღა ორგანული ქიმიისა და არაორგანულ ქიმიის გაყოფა დარჩა. ეს შეიძლება გამართლდეს იმით, რომ ორგანული ნაერთები არაორგანული ნაერთებისაგან დიდად განსხვავდებიან მრავალმხრივ - შედარებით ნაკლები მდგრადობა ტემპერატურისადმი, მათი მიღებისა და შესწავლის ხერხების თავისებურება.

გლობალური დათბობა

გლობალური დათბობა —დედამიწის ატმოსფეროს მიწისპირა ფენის და მსოფლიო ოკეანის საშუალო წლიური ტემპერატურის სწრაფი ზრდის პროცესი.
ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურა დედამიწის ზედაპირზე ბოლო საუკუნის განმავლობაში 0.74 ± 0.18 °C-ით გაიზარდა. კლიმატის ცვლილების სამთავრობათშორისო ჯგუფის (IPCC) დასკვნით "დედამიწის ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურის ზრდა მე-20 საუკუნის შუა წლებიდან სავარაუდოდ განპირობებულია ანთროპოგენური (ანუ ადამიანის საქმიანობის შედეგად წარმოქმნილი) სათბურის აირების კონცენტრაციის ზრდით", რომლის შედეგადაც ძლიერდება ატმოსფეროს სათბურის ეფექტი, რაც დედამიწის ქერქისა და ქვემო ატმოსფეროს გახურებას იწვევს. 21–ე საუკუნეში მოსალოდნელია დედამიწის ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურის შემდგომი ზრდა 1,1 – 6,4 °C–ით. სათბური აირების კონცენტრაციის ზრდის შეჩერების შემთხვევაშიც კი ეს დათბობა კიდევ ათას წელს გაგრძელდება. მხოლოდ ამის შემდეგ არის მოსალოდნელი დარღვეული წონასწორობის ხელალხალი დამყარება და საშუალო ტემპერატურის დასტაბილურება.
ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატირუს ზრდა გამოიწვევს ზღვის დონის აწევას. გაიზრდება კატასტროფული კლიმატური მოვლენების სიხშირე და სიმძლავრე, შეიცვლება ნალექების რაოდენობა და განაწილება. შეიცვლება აგრეთვე სოფლის მეურნეობის მოსავლიანობა, შემცირდება მყინვარები, გადაშენდება ცოცხალი ორგანიზმების ზოგიერთი სახეობები, გაიზრდება დაავადებათა რიცხვი.
ჯერჯერობით უცნობია დედამიწის რომელი რეგიონი უფრო მეტად დაზარალდება ამ ცვლილებების შედეგად. სახელმწიფოთა უმრავლესობამ ხელი მოაწერა კიოტოს ოქმს, რომელიც ატმოსფეროში სათბურის აირების გაფრქვევათა შემცირებას ისახავს მიზნად. თუმცა არ წყდება დებატები იმის შესახებ, თუ რა უფრო რაციონალურია: გლობალური დათბობის შეჩერების ან შემოტრიალების მცდელობა თუ ადაპტაცია არსებულ და მოსალოდნელ ცვლილებებისადმი.
საერთაშორისო ორგანიზაცია ”Global Humanitarian Forum”-მა, რომლის თავმჯდომარეც გაეროს გენერალური დირექტორი კოფი ანანია, გამოაქვეყნა დასკვნა, რომელშიც გლობალური დათბობის მსხვერპლთა ზუსტი რაოდენობაა დასახელებული. ამის შესახებ ”New Scientist”-ი წერს. მკვლევართა მონაცემებით, ამჟამად გლობალური დათბობის გამო მსოფლიოში ყოველწლიურად დაახლოებით 300 ათასი ადამიანი იღუპება. საქმე იმაშია, რომ კლიმატის ცვლა ბუნებრივი სტიქიური მოვლენების რაოდენობის ზრდას იწვევს, ისეთების, როგორიცაა გვალვა და წყალდიდობა. ამას გარდა ცვალებადი კლიმატი გავლენას ახდენს განვითარებული ქვეყნების სოფლის მეურნეობაზეც, რასაც შიმშილობამდე მივყავართ. ”Global Humanitarian Forum”-ის მონაცემებით, სიკვდილიანობის დიდი წილი (90%-ი) განვითარებულ ქვეყნებზე მოდის. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ 2030 წლისათვის დათბობის მსხვერპლთა რაოდენობა ყოველწლიურად 500 ათასამდე გაიზრდება. თარგი:დედამიწა

მჟავე წვიმები

მჟავე წვიმები ბევრი რეგიონისთვის გარემოს დაბინძურების თვალსაზრისით ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პრობლემაა. ეს დასახელება ისეთ მოვლენებს აერთიანებს, როგორიცაა მჟავე ნისლი, მჟავე თოვლი და ა.შ. მაგრამ თითოეული მათგანი ატმოსფერულ ტენში მჟავათა არსებობას და გარემოზე მათ დამაზიანებელ მოქმედებას გულისხმობს.
მჟავე წვიმის მოვლენა 1800 წელს ბრიტანეთში ანგუს სმიტის მიერ იქნა აღწერილი და 1950 წლამდე მივიწყებული იყო. ეს პროცესი ბუნებრივ წვიმასთან შედარებით წვიმის წყლის მჟავიანობის მომატებას გულისხმობს.
მჟავე წვიმის ორი უმთავრესი კომპონენტია გოგირდმჟავა და აზოტმჟავა. ზოგჯერ მჟავე წვიმები საკმაოდ შორს მოდის იმ ადგილებიდან, სადაც პირველადი დამაბინძურებელი ნაერთების წყაროებია. ამრიგად, მჟავე წვიმების პრობლემა ამა თუ იმ ქვეყნის ფარგლებით არ შემოისაზღვრება, რადგანაც ატმოსფერული დამაბინძურებლები დიდი მასშტაბით გადაადგილებას ხშირად განიცდიან. მაგალითად, მჟავე წვიმების უმეტესობა, რომელიც ნორვეგიაში, შვეციასა და ნიდერლანდში მოდის, ევროპის სხვა ქვეყნებში გამოყოფილი გოგირდისა და აზოტის ოქსიდებიდან წარმოიქმნება.
მჟავიანობის მომატება უარყოფითად მოქმედებს როგორც მცენარეულ, ისე ცხოველურ სამყაროზე. გაზრდილი მჟავიანობა თევზის პოპულაციის მკვეთრ შემცირებას იწვევს. თევზების სახეობათა მხოლოდ მცირე რიცხვს შეუძლია გადარჩეს და მჟავე არეში რეპროდუქცია განახორციელოს.
ბოლო დროს ცხადი გახდა, რომ ჰაერის დაბინძურებას ტყის მასივზეც შეუძლია მნიშვნელოვანი გავლენის მოხდენა, რის შედეგადაც შეინიშნება ტყის მასივების შემცირების ტენდენცია.

მეტალთა წვა და ფერადი ალები 

ქიმიურ ნაერთებში წვის დროს წარმოქმნილი ალის ფერის მიხედვით სხვადასხვა ლითონები შეგიძლიათ გაარჩიოთ ერთმანეთისგან. აქ ნაჩვენებია ნატრიუმის-მოყვითალო მოსტაფილოსფრო ფერისაა... სტრონციუმი-ნაწილობრივ ლურჯი ნაწილობრივ წითელი, ბორის მჟავა–ფოსფორისფერი. ერთ-ერთი ყველაზე იოლი ქიმიური ტესტი ნიმუშში ლითონის არსებობის შემოწმებაა. ერთადერთი რაც უნდა გააკეთოთ ისაა რომ ნიმუშის მცირე ნაწილი დაწვათ და ალის ფერს დააკვირდეთ. წვის დროს სხვადასხვა ლითონი განსხვავებულ ფერებად იცვის მაგალიტად კალციუმის წვისას მოწითალო ნარინჯისფერი ალი ცარმოიქმნება . კალიუმი კი იასამნისფრად იცვის. წვა აგრეთვე ორგანული ნაერთების ანალიზისათვის გამოიყენება. ეს მეთოდი გულისხმობს ნაერთის ნიმუშის დაწვას იქამდე სანამ ის ცალკეულ ელემენტებად დაიშლება. ამის შემდეგ მეცნიერებს შეუძლიათ დაადგინონ, ორგანულ ნაერთებსჰი რა რაოდენობითაა წარმოდგენილი თითოეული ეს ელემენტი. ნახშირბადი წყალბადი ჯანგბადი და აზოტი.

http://www.youtube.com/watch?v=cAoQw7DIpTc&feature=player_embedded

http://www.youtube.com/watch?v=EvLFIxsiOlI&feature=player_embedded

ფეიერვერკი

მას შემდეგ, რაც 1264 წელსს ჩინელებმა ერთ-ერთი პირველი ფეიერვერკი გაისროლეს, ხალხს ამ ფერადი სტიქიის მოთვინიერება სწადია. თითქმის 800 წელია, რაც ცეცხლის ეს ხელოვნური ნაირსახეობა იხვეწება, ვითარდება და გამაოგნებელ შთაბეჭდილებას ახდენს. დღესდღეობით ფეიერვერკის რამდენიმე სახეობა არსებობს, რომელთა შორის ყველაზე გავრცელებული ე.წ. ცეცხლოვანი ბურთია. აი, ის, დამრგვალებული ზღარბის ფორმა რომ აქვს

ფეიერვერკს თავდაპირველად სპირიტუალური დანიშნულება ჰქონდა, თუმცა რაც დრო გადიოდა, იგი უფრო და უფრო საზეიმო დატვირთვას იძენდა. სწორედ ამ საზეიმო მნიშვნელობას უნდა დავაბრალოტ ის, რომ, როდესაც “ტიტანიკი” იძირებოდა, გამვლელმა გემმა მას ყურადღება არ მიაქცია: “ტიტანიკზე” სასიგნალო ფეიერვერკებს ისროდნენ შველის სათხოვნელად, მეზობელი გემის კაპიტანმა კი ჩათვალა, რომ იქ ქეიფი და დროსტარება იყო.

ფეიერვრკი ეს სხვა არაფერია, თუ არა ჩვეულებრივი ბომბი, რომელშაც ფერადი მინარევები აქვს დამატებული. მისი სწორად დამზადება და გნლაგება, ასევე უსაფრტხო მანძილის გათვლა, ყველაზე სპასუხისმგებლოა. ხელნაკეთი ბომბების არსენალი, რომლებიც ზუსტად განსაზგვრულ ადგილას ზუსტად განსაზგვრული ტანმიმდერობით არის დალაგებული, საბოლოო ჯამში, იმ ეიფორიას ქმნის, რომელიც ამ ვიდეოებზეა გადმოცემული.
 

 

ქიმიური თვისებები 
 
მეტალთა ქიმიური თვისებებიდან ყველაზე მეტი საერტო თვისება მდგომარეობს იმაში, რომ მათი ატომები შედარებით ადვილად გასცემენ ელექტრონებს და გარდაიქმნებიან დადებითად დამუხტულ იონებად. ქიმიურად უფრო აქტიურია ის ლითონი, რომლის ატომები უფრო ადვილად გასცემს ელექტრონებს. მეტალები ძლიერი აღმდგენელებია. მეტალები რეაქციაში შედიან არამეტალებთან: ჟანგბადთან, გოგირდთან, ჰალოგენებთან, აზოტთან, ფოსფორთან. რეაქციაში შედიან მჟავებთან და წყალთან.



ცირკონიუმის ქიმიური თვისებები

ცირკონიუმი თავისი ჯგუფისა(და ქვეჯგუფის) და პერიოდის ტიპიური წარმომადგენელია. იგი არის მკაფიოდ გამოხატული მეტალი. საკმაოდ აქტიურია ქიმიურად, თუმცა ფარულ ფორმაში.
ცირკონიუმი არ ავლენს თავის ქიმიურ აქტივობას და ნორმალურ პირობებში ატმოსფერული აირების მიმართ არის ინერტული. ეს მოჩვენებითი ქიმიური პასიურობა იხსნება იმით, რომ დაჟანგვისას მეტალის ზედაპირი იფარება უხილავი ოქსიდის აპკით, რაც მას შემდგომი დაჟანგვისაგან იცავს. მეტალის მთლიანად დასაჟანგად საჭიროა 7000C. ამ დროს ოქსიდის აპკის ნაწილი იშლება, ნაწილი კი იხსნება მეტალში.
700 0C ის ტემპერატურული ზღვარია, რის შემდეგაც ცირკონიუმის ქიმიური მგდრადობა მთავრდება. უკვე 3000C-ზე იგი აქტიურად ურთიერთქმედებს ჟანგბადთან და ატმოსფეროს სხვა კომპონენტებთან. ნორმალურ ტემპერატურაზე ცირკონიუმი ურთიერთქმედებს ფტორთან, ხოლო ქლორთან, ბრომთან და იოდთან 200 °С-ზე მაღალ ტემპერატურაზე და წარმოქნის უმაღლეს ჰალოგენიდებს ZrX4 .ცირკონიუმი 300 °С-მდე არ რეაგირებს მარილმჟავასა და გოგირდმჟავასთან, აგრეთვე ტუტე ხსნარებთან (ცირკონიუმი ერთადერთი მეტალია, რომელიც მდგრადია ამიაკის შემცველი ტუტეების მიმართ). აზოტმჟავასთან და სამეფო წყალთან ურთიერთ ქმედებს 100 °С-ზე. იხსნება ცხელ კონცენტრირებულ (50%-ზე მეტი) გოგირდმჟავაში.
კომპაქტური მეტალური ცირკონიუმისაგან განსხვავებით ჰაერზე სხვანაირად იქცევა მისი ფხვნილი და ბურბუშელა. ეს პიროფონული ნივთიერებები ადვილად თვითაალებადები არიან ჰაერზე ოთახის ტემპერატურის დროსაც კი. ამ დროს გამოიყოფა დიდი რაოდენობის სითბო. ცირკონიუმის მტვერი ჰაერთან შერევისას ფეთქებადსაშიშია.
მეტალისა და წყლის ურთიერთქმედება მიმდინარეობს ძალიან ნელა, პრაქტიკულად ურთიერთქმედების ნიშნები არ შეიმჩნევა. მაგრამ წყლით დასველებული მეტალის ზედაპირზე მიმდინარეობს მეტალებისათვის არადამახასიათებელი პროცესი. როგორც ცნობილია წყლის მოქმედებით ბევრი მეტალი განიცდის გალვანურ კოროზიას, რაც გამოიხატება მეტალის კათიონების წყალში გადასვლით. ცირკონიუმი კი წყლის ზემოქმედებით იჟანგება და იფარება წყალში უხსნადი ოქსიდის თხელი აპკით,რომელიც მას შემდგომი დაჟანგვისაგან იცავს.
”სუფთა სახით”ცირკონიუმის იონის Zr+4 არსებობა ნაკლებად სარწმუნოა. დიდი ხნის განმავლობაში ითვლებოდა, რომ ცირკონიუმი წყალხსნარებში არსებობდა ცირკონილის იონის ZrO+2 სახით. მოგვიანებით გაირკვა, რომ ხსნარებში ცირკონილ -იონების გარდა არსებობს სხვადასხვა კომპლექსური იონებიც - ჰიდრატირებული და ჰიდროლიზებული.
ცირკონიუმის ასეთი რთული მოქცევა აიხსნება ხსნარში ამ ელემენტის მაღალი ქიმიური აქტივობით. პრეპარატული ცირკონიუმი შედის მრავალ რეაქციაში. ცირკონიუმის მაღალი ქიმიური აქტივობის ”საიდუმლო” იმალება მისი ელექტრონულ აგებულებაში. ცირკონიუმის ატომები განლაგებულია ისეთი სახით, რომ მათთვის დამახასიათებელია სწრაფვა შემოიერთოს რაც შეიძლება მეტი სხვა იონი, თუ მსგავსი იონების რაოდენობა არ არის საკმარისი, მაშინ ცირკონიუმის იონები ერთმანეთს უერთდება და ხდება პოლიმერიზაცია. ამ დროს ცირკონიუმის ქიმიური აქტივობა ქრება. პოლიმერიზირებული იონების რეაქციისუნარიანობა გაცილებით დაბალია, ვიდრე არაპოლიმერიზირებულებ
ის. პოლიმერიზაციის დროს მთლიანად ხსნარის აქტივობაც კლებულობს.
მჟავა ხსნარებიდან შეძლება გამოიყოს, მჟავის კონცენტრაციის მიხედვით, სხვადასხვა შედგენილობის შესაბამისი მჟავის მარილები.
 

სელენი

ქიმიური თვისებები: სელენი იწვის ჰაერზე ლურჯი ალით . მიიღება Se02, წვას დამახასიათებელი სუნი ახლავს, Se02 მჟავური ანჰიდრიდია, წყალში კარგად ხსნადი, წარმოქმნის სუსტ მჟავას H2Se03. _ სელენოვანმჟავას (ანალოგიური გოგირდმჟავისა) სელენი ადვილად უერთდება ჰალოგეონებსა და ლითონებს, უშუალოდ იერთებს წყალბადს მხოლოდ მაღალ ტემპერატურაზე (4000). იხსნება კონცეტრირებულ გოგირდსა და აზოტის მჟავებში, გოგირდნახშირბადებში და აგრეთვე ტუტეებში.
სელენის ნაერთები ძლიერ მომწამლავია.

  

ცერიუმი
  
ზოგადი დახასიათება
ატომური ნომერი_58.
ატომური მასა 140, 115 მ.ა.ე.
(მოლური მასა) (მ/მოლ)
Aატომური რადიუსი 181
იონიზაციის ენერგია (პირველი ელექტრონის)O540,1 კ.ჯ/მოლ.
ელექტრონული კონფიგურაცია [Xე] 4ფ2 6შ2
ელექტროუარყოფითობა 1,12
ჟანგვის ხარისხი 4,3
მარტივი ნივთიერების თერმოდინამიკური თვისებები :
სიმკვრივე 6,757გ/სმ3
სითბოგამტარობა 11,3
დნობის ტემპერატურა 1072ჯ.
დნობის სითბო 5,2 კ.ჯ/მოლ.
დუღილის ტემპერატურა 3699კ.
ცერიუმი_ლანთანოიდები�
� ჯგუფის ელემენტია, მოვერცხლისფრო მეტალი.
Eელემენტის აღმოჩენა და სახელწოდება.
ჩე_ცერიუმი (ლათ_ჩერიუმ) 1803წელს ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლად აღმოაჩინეს კლაპროტმა, ბერცელიუსმა და გიზენგერმა. სახელწოდება შეარჩიეს იმ ხანებში (1801წ) აღმოჩენილი მცირე პლანეტა ასტეროიდის ცერერის სახელწოდების მიხედვით. სუფთა სახით ლითონი ელექტროლიზური გზით მიიღეს 1875 წელს ჰილებ რანდმა და ნორტონმა.
გავრცელება ბუნებაში
გავრცელება ბუნებაში ვინოგრადოვის მონაცემით 4,5.10-5
ლანთანიდებიდან ყველაზე მეტად გავრცელებულია Ce იშვიათ მიწათა მეტალია. ვერცხლისფერი თეთრი, კარგად იჭედება, ადვილად იჭრება დანით, იწელება მავთულად. Mმისი ხვედრითი წონა_6,768 ლანთანოიდური კუმშვა 1,18 აალების დაბალი ტემპერატურა_1650.


ქიმიური თვისებები

ცერიუმი, როგორც ყველა ლანთანოიდი მაღალი რეაქციის უნარიანობით ხასიათდება. ჟანგბადის არეში ხურებისას იწყებს წვას, ცერიუმის ცენტრი უფრო კაშკაშა ალით იწვის, ვიდრე მაგნიუმისა. ნელა შლის ცივ წყალს, ცხელ წყალს_კი სწრაფად. Kკარგი აღმდგენია_წითლად ვარვარისას ცერიუმი ნახშირბადს აღადგენს ნახშირჟანგიდან და ნახშიროჟანგიდან.
ქლორის არეში 2000_მდე გაცხელებული ადვილად ინთება და დაწვის შედეგად წარმოქმნის ქლორიდს. ცერიუმი ორგანულ ნაერთებთნ შებმულ ქლორასაც კი იერთებს.
………3ჩH3ჩლ+4Gე→Gეჩლ3+3GეH3+3ჩ
ცერიუმი უჯერი ნახშირწყალბადების წყალბადასაც კი იერთებს. იერთებს წყალბადს, წარმოქმნის … GეH3 ტიპის ჰიდრიდს, ადვილად იერთებს აზოტს GეN ნიტრიდის წარმოქმნით.
წარმოქმნის შენადნობებს.
 

გამოყენება


ცერიუმის ნიტრატი გამოყენებული იქნა საგაზვარვარო ბადეების დასამზადებლად. ელნათურებმა დიდი ხანია გამოაძევა ეს ბადეები ხმარებიდან.
ლითიუმის, ვერცხლის და ცერიუმის ოქსიდების შემცველი მინა სინათლისადმი დიდი გრძნობიერებით ხასიათდება.
შენადნობი, რომელიც შედგება 30% რკინის და 70% ცერიუმისაგან, იშვიათ მიწათა სხვა მეტალებთან ერთად იხმარება ცეცხლმოსაკიდებში, რადგან ფოლადის ზედაპირთან ხახუნით იძლევა ნაპერწკლებს. ეგრეთ წოდებული ‘’შერეული მეტალი’’, რომელიც ლანთანოიდების აღდგენის გაუწმენდავ პროდუქტს წარმოადგენს, გამოყენებულია მეტალურგიაში როგორც ძლიერი აღმდგენელი.
 

მეტალები

 ელემენტების სამ-მეოთხედზე მეტი მეტალებია.ჩვეულებრივ პირობებში თითქმის ყველა მეტალი მყარია, მხოლოდ ვერცხლისწყალი გვხვდება თხევად მდგომარეობაში. მეტალთა უმრავლესობა მკვრივი და ბზინვარეა, თანაც ადვილად ყალიბდება, ამიტომ მრავალნაირად გამოიყენებენ. მეტალები ელექტროდენს და სითბოს კარგად ატარებენ. ზოგიერთი მათგანი საკმაოდ მტკიცეა. მეტალები ჭედადია, ბევრი მათგანი პლასტიკურიცაა.
გარდა მსგავსებისა მეტალებს შორის განსხვავებაც არსებობს. ისეთები როგორებიცაა: კალა,ტყვია და ალუმინი, რკინისა და სპილენძისგან განსხვავებით, უფრო რბილი, სუსტი და შედარებით დაბალ ტემპერატურაზე დნობადი მეტალებია.
ზოგიერთი მეტალები როგორიცაა:კალიუმი და ნატრიუმი, რეაქციაში კარგად შედის, ზოგი კი მაგალითად: ოქრო, და პლატინა, არააქტიურია, ოქრო ბუნებაში სუფთა სახითაა აღმოჩენილი. დანარჩენ მეტალთა უმეტესობა ქანებში მინერალების სახით მოიპოვება, სადაც ისინი არამეტალებთან ერთადაა.მაგალითად რკინის ძირითადი მინერალები, რკინისა და ჟანგბადის ნაერთებია.
მეტალების გამყარება შესაძლებელია მათი გადნობითა და შენადნობების დამზადებით.

 

ქიმიური აქტიურობის მიხედვით დალაგებულ მეტალთა მწკრივს აქტივობის მწკრივი ეწოდება:
Li,K,Ca,Na,Mg,Al,Zn,Cr,N,Fe,Sn,Pb,[H],Cu,Ag,Hg,Pt,Au
აქტივობის მწკრივში წყალბადის მარცხნივ მოთავსებული მატალები აძევებს წყალბადს მჟავას ხსნარიდან, მარჯვნივ მოთავსებული მატალები კი_ვერა.
აქტიური მეტალების გამოყოფა მათი შემცველი მინერალებიდან ძნელია, მაშინ როცა ნაკლებად აქტიური მეტალები შეიძლება დამოუკიდებელი სახითაც არსებობდეს. ნატრიუმსა და კალიუმს ნავთში ინახავენ, რადგან ისინი ძალზე აქტიურად ურთიერთქმედებენ წყალსა და ჰაერთან. სპილენძი ნაკლებად აქტიური მეტალია. იგი მილების, ცხელი წყლის ავზებისა და ელექტროსადენების დასამზადებლად გამოიყენება.
მეტალთა საერთო ქიმიური თვისებები
მეტალთა ქიმიური თვისებებიდან ყველაზე მეტი საერტო თვისება მდგომარეობს იმაში, რომ მათი ატომები
შედარებით ადვილად გასცემენ ელექტრონებს და გარდაიქმნებიან დადებითად დამუხტულ იონებად. ქიმიურად უფრო აქტიურია ის ლითონი, რომლის ატომები უფრო ადვილად გასცემს ელექტრონებს. მეტალები ძლიერი აღმდგენელებია. მეტალები რეაქციაში შედიან არამეტალებთან: ჟანგბადთან, გოგირდთან, ჰალოგენებთან, აზოტთან, ფოსფორთან. რეაქციაში შედიან მჟავებთან და წყალთან.  

ზოგიერთი მეტალი წვის დროს, ალს განსაკუთრებულ შეფერილობას აძლევს. ნივთიერებათა წვა შეიძლება ამა თუ იმ ლითონის არსებობის შესამოწმებლად გამოვიყენოთ. ნივთიერებები ალში პლატინის ალით შეაქვთ, რომელიც ინერტულობით გამოირჩევა.
ნატრიუმი_ყვითელი ალი.
სპილენძი_მოცისფრო_მომწვანო ალი.
კალციუმი_წითელი ალი.
ბარიუმი_მწვანე ალი.
კალიუმი_იისფერი ალი.
 

ქიმიური თვისებების მიხედვით მეტალები შეიძლება ჯგუფებად დაიყოს. არსებობს ხუთი ძირითადი ჯგუფი:
1-კეთილშობილი
2-ტუტე
3-ტუტემიწა
4-გარდამავალი მეტალები
5-იშვიათი მეტალები. 

კეთილშობილი მეტალები დედამიწის ქერქში შეიძლება არანაერთების არამედ დამოუკიდებელი სახით არსებობდეს. ეს მეტალებია:სპილენძი,
ადიუმი,ვერცხლი,პლატინა და ოქრო.
ყველა კეთილშობილი მეტალი არააქტიურია. ისინი ძნელად უერთდებიან სხვა ელემენტებს ამიტომ ნაერთებსაც ძნელად წარმოქმნიან, არააქტიურობის გამო კეთილშობილი მეტალები ძნელად იჟანგება, მათ საოქრომჭედლო საქმეში და მონეტების დასამზადებლად იყენებენ. ოქრო ძალზე არააქტიურია და უძველესი ოქროს ნივთები ახალივით ამიტომ ბრწყინავს.

ტუტემიწა მეტალებს ექვსი მეტალი მიეკუთვნება. მათ შორის მაგნიუმი, კალციუმი, ბარიუმი. ეს მეტალები დედამიწის ქერქში მრავალიუ სხვადასხვა მინერალის შემადგენლობაში გვხვდება კალციტში, ნიჟარა დიდი რაოდენობით კალციუმს შეიცავს, რომელიც მასში კალციუმის კარბონატის ფორმითაა.
მაგნიუმს მწვანე პიგმენტი ქლოროფილი შეიცავს, რომელიც მცენარეებს ფოტოსინთეზისათვის სჭირდებათ.

გარდამავალი მეტალები მტკიცე, მკვრივი და ბზინვარეა, ლღობის მაღალი ტემპერატურით ხასიათდებიან და ნაკლებად აქტიურები არიან ვიდრე ტუტე და ტუტემიწა მეტალები.
გარდამავალი მეტალები: რკინა,ოქრო,ვერცხლი,ქრო
მი,ნიკელი,სპილენძი. მათთვის ფორმის მიცემა ადვილია, მათ იყენებენ, როგორც თავისუფალი ასევე, შენადნობის სახით.
იშვიათი მატალების ჯგუფში ცხრა მეტალი შედის: ალუმინი, გალიუმი, ინდიუმი, კალა, სტიბიუმი, თალიუმი, ტყვია, ბისმუტი და პოლონიუმი. პერიოდულ სისტემაში ისინი გარდამავალი მეტალების მარჯვნივ არიან განლაგებული.
სუფთა მეტალები ძალზედ რბილია და სუფთა სახით იშვიათად გამოიყენება.
ალუმინი ყველაზე მსუბუქი მეტალია, საავადმყოფოებში მას რადიაციისა და რენდგენის სხივებისაგან დამცავ ბარიერებად იყენებენ.

 შენადნობი ორი ან მეტი მეტალის ან სხვა მეტალისა და ნივთიერების ნარევს წარმოადგენს. შენადნობს იმიტომ ამზადებენ, რომ იგი მისი შემადგენელი მეტალების თვისებებს მაგალითად: სიმსუბუქესა და სიმტკიცეს აერთიანებს.
უჟანგავი ფოლადი, რომელსაც დანა-ჩანგლისათვის იყენებენ, ფოლადის, ნიკელისა და ქრომის შენადნობია.
ბრინჯაო გამოიყენება გემთმშენებლობაში. მეტი სიმტკიცისათვის ბრინჯაოს მანგანუმს უმატებენ.
შენადნობის შედგენილობა მის პრაქტიკულ გამოყენებას განსაზღვრავს. განსაკუთრებით ძვირფასია ლეგირებული ფოლადები. მალეგირებელი მეტალების დამატება ფოლადს განსაკუთრებულ თვისებებს ანიჭებს. მაგალითად, ვანადიუმიანი ფოლადი მდგრადია დარტყმის მიმართ და ინსტრუმენტების დასამზადებლად გამოიყენება.
რკინა საქართველოსში უხსოვარი დროიდან მოიპოვება ფოლადაურის ძამისა და ტყიბულის საბადოებში. საქართველოს უმნიშვნელოვანესი რესურსია მანგანუმი, რომლის საბადოც ჭიათურასშია. მისი პროგნოზული მარაგი 400მილიონ ტონაზე მეტია. შავი მეტალებიდან ცნობილია არასაწარმოო მნიშვნელობის მაგრამ მაღალი სამკურნალო თვისებებით განთქმული მაგნეტიტური ქვიშა იგი ძირითადად შავი ზღვის სანაპირო ზოლში (ფოთი-გრიგოლეთის მონაკვეთზე)გვხვდება.

http://www.youtube.com/watch?v=hEFeLYWTKX0

http://video.google.com/videoplay?docid=-8435664693477358288&ei=HC-qS-ClC42n-AbU9tnmBg&q=metallic+bond&hl=en#docid=-3259465332845003377

გარემოს დაცვა გულისხმობს ყველა იმ ღონისძიებას, რომელიც მიზნად ისახავს ადამიანის და ბუნების სასიცოცხლო საფუძვლების მთლიანობაში შენარჩუნებას და გარემოს არსებული დაზიანებების აღმოფხვრას. აქ წინა პლანზე დგას ადამიანის მიერ გამოწვეული ზიანის შეზღუდვა.ცხოველთა და ბუნების დაცვისაგან განსხვავებით, გარემოს დაცვა კონცენტრირდება არა გარკვეული ლანდშაფტების ან ცალკეული საფრთხეში მყოფი ცხოველებისა თუ მცენარეების დაცვაზე, არამედ ზრუნავს ბუნებრივი სასიცოცხლო საფუძვლების ერთი მთლიანობის შენარჩუნებაზე ყველა ცოცხალი არსების კეთილდღეობისათვის.ადამიანი ცხოველებისა და მცენარეებისაგან განსხვავებით არ არის შეგუებული რომელიმე გარკვეულ გარემო(ცვა)ს, იგი მის გარემოს ტექნიკის დახმარებით თავისი მოთხოვნილებების მიხედვით აფორმირებს, მას შეუძლია ბუნებრივად მოცემული საცხოვრებელი პირობები შეცვალოს რითაც ხშირად არღვევს ეკოლოგიას. გარემოს დაზიანების პირველსაწყისები უძველეს წარსულში უნდა ვეძებოთ, ისინი ჯერ კიდევ 10 000 წელზე მეტი ხნის წინათ, როცა ადამიანებმა მიწათმოქმედება და მეცხოველეობა დაიწყეს. ტყეების ქვედა იარუსის მცენარეები შინაურმა ცხოველებმა გადაჭამეს, მიწათმოქმედების წინაპირობების შექმნამ გამოიწვია ფართომასშტაბიანი ეროზიები.მოგვიანებით ბერძნულ და რომაულ ანტიკურ პერიოდში საწვავი და გემთმშენებლობისათვის საჭირო საშენი მასალების მოსაპოვებლად ხმელთაშუაზღვის აუზში მრავალი მთის ფერდობზე გაიჩეხა ტყე და ამის შედეგად გამოწვეული გახრიოკებული ლანდშაფტების ნახვა დღესაც შეიძლება, მაგრამ იმ დროს ეს ადრეული გარემოს დაზიანებები ძირიათადად რეგიონალურად იყო შემოსაზღვრული, დღეს არსებობს საფრთხე მსოფლიო მასშტაბების ნგრევისა და ამით ასევე ადამიანის სასიცოცხლო საფუძვლების განადგურებისა. ასეთი გლობალური გავლენის მაგალითებია: სათბურის ეფექტი, ოზონის შრის დაზიანება (ოზონის ხვრელი, ოზონის ფენა, ოზონი, კლიმატი), ჯუნგლების განადგურება, მსოფლიო ოკეანის დაბინძურება.გარემოს დაზიანების ნაციონალური და რეგიონალური შედეგების მაგალითებია: ცხოველთა და მცენარეთა სახეობების გადაშენება, ნიადაგის მოწამვლა, ნიადაგის ეროზია, ნაგვის ( ნარჩენების) მთები, ჰაერში მომწამლავი ნივთიერებების შემცველობის ზრდა, მძიმე მეტალებითა და პესტიციდებით დაბინძურებული საკვები და ზრდადი ხმაური... დღევანდელი გარემო პირობების გამომწვევი მიზეზები სხვადასხვაგვარია: ინდუსტრიული წარმოებისას იხარჯება ნედლეული და ენერგია, წარმოებისას წარმოიქმნება ნარჩენები, ნარჩენი პროდუქტები წამლავენ წყალს, ჰაერს და ნიადაგს, თანამედროვე სოფლის მეურნეობა იყენებს უზარმაზარ მიწის ფართობებს, მიწის განოყიერებისათვის და მცენარეთა დასაცავად გამოყენებული ქიმიური საშუალებები წამლავენ ნიადაგს და წყალს, მოსახლეობის რაოდენობის სწრაფი ზრდა იწვევს არა მარტო შიმშილს და სიღარიბეს, ასევე გარემოს განადგურებას, რადგან მეტ ადამიანს მეტი საცხოვრებელი სივრცე და მეტი საკვები სჭირდება. ამავე დროს უნდა აღინიშნოს, რომ მაღალგანვითარებული ინდუსტრიული ქვეყნების მოსახლეობა გაცილებით მეტად აზიანებს გარემოს, ვიდრე ღარიბი ქვეყნების მოსახლეობა.გარემოს დაბინძურება წარმოიშვება არა მარტო ინდუსტრიული წარმოებისას, არამედ გარემოს საყოფაცხოვრებო პირობებში ენერგიის გამოყენებით, გათბობის მოწყობილობათა გამონაბოლქვებით, ისევე როგორც ნაგვითა და ქიმიური ნივთიერებებით(მაგალითად, სარეცხი და საწმენდი საშუალებები) და სასმელი წყლის გაფლანგვით ( არა მომჭირნედ გამოყენებით). ერთ-ერთ ყველაზე ძნელად გადასაჭრელ პრობლემას წარმოადგენს წყლის და ჰაერის დაბინძურება, ენერგიის და ფართობის გადამეტებული გამოყენება, ისევე როგორც ტრანსპორტით გამოწვეული ხმაურის პრობლემა.განვითარებად ქვეყნებში გარემოს საფრთხეში ჩაგდება ხშირად ეკონომიური იძულებითაა გამოწვეული. ერთის მხრივ ტყიანი მასივების დიდი ფართობების ჩეხვა საძოვრებისა და სახნავ-სათესი ფართოებების მისაღებად, რომელებიც მონოკულტურების მოსაყვანად გამოიყენება, მეორეს მხრივ კი - გარემოსათვის მავნე საწარმოების "დასახლებით", რომელებიც ინდუსტრიულ ქვეყნებში ნებადართულიც კი არ არის.

წყალი  - წყალბადის ოქსიდი (H2O), უსუნო, უგემო და უფერული სითხე (სქელ ფენებში ან აპარატურით დაკვირვებისას ცისფერია), ბიოსფეროში ყველაზე გავრცელებული ქიმიური ნაერთი. აუცილებელია ყველა ცნობილი ცოცხალი ორგანიზმის არსებობისთვის.დედამიწაზე წყლის სავარაუდო რაოდენობაა 1400 მილიარდი მ³. გვხვდება მსოფლიო ოკეანეში (96%), გარდა ამისა მიწისქვეშა წყლების, მყინვარების, ტბების, ნიადაგის ტენის და მდინარეების სახით, ასევე ატმოსფეროში და როგორც წვიმის წყალი. ბუნებრივ პირობებში წყალში სხვადასხვა რაოდენობით ყოველთვის გახსნილია მარილები, აირები და ორგანული ნივთიერებები.დედამიწის გარდა წყლის არსებობა დადასტურებულია რამდენიმე სხვა ციურ სხეულზე (ევროპა, ევკლიდე).

''ეს საინტერესოა''

ნიჟარა, რომელშიც მოლუსკები ცხოვრობე, შექმნილია გარემოში არსებული კალციუმისა და კარბონატის იომებისაგან. კალციუმის კარბონატი წყალში უხსნადი მარილია, ამიტომ ნიჟარა წყალში არ იხსნება და მოლუსკისათვი საუკეთესო საცხოვრებელს წარმოადგენს.

სურათზე ნაჩვენები სტალაგმიტები და სტალაქტიდები კალციუმის კარბონატს წარმოადგენს. როგორც ნიჟარის ისე სტალაგმიტებისა და სტალქტიდების '' დამზადებაში '' მონაწილეობენ კალციუმისა და კარბონატის იონები. განსხვავება ისაა, რომ სტალაგმიტებისა და სტალაქტიდების შექმნას საუკუნეები სჭირდება, მაშინ, როცა მოლუსკი რამდენიმე თვესი ქმნის თავის ნიჟარას.

ელექტროლიტების ნაკლებობა

იცით, რომ ბევრი სუფთა წყლის სმამ შეიძლება გახსნას შენი იონები და გამოიწვიოს ელექტროლიტების უკმარისობა შენს ორგანიზმში?

ვარჯიშისას ადამიანი კარგავს უამრავ იონს Na,K,Ca, ხოლო სუფთა წყალი არ შეიცავს იონებს. იყო შემთხვევა, როდესაც რამდენიმე მარათონის მორბენალი დაიგუპა, რადგან მათ დალიეს დიდი რაოდენობით სუფთა წყალი სანამ დარბოდნენ.სპორტსმენებმა აუცილებლად უნდა დალიონ ისეთი წყალი, რომელიც მდიდარი იქნება ელექტროლიტებით.

რაჭული ლობიანი

თავდაპირველად ჩვეულებრივ პურის ცომს ვაკეთებთ. გამზადებული
გვაქვს მოხარშული ლობიო. შემდეგ ამ ლობიოს ვატარებთ მანქანაში და შევკაზმავთ ღორის ქონით ან ერბოთი. როდესაც ცომი კარგად ამოფუვდება ამ დროს ვიწყებთ გამოცხობას. (ერთი ჭიქა ლობიოსგან გამოდის ერთი ლობიანი) .

ლორი

როდესაც ღორი დავკლავთ,გავშლით ცელოფანს და ღორის დაჭრილ ნაწილებს დავალაგებთ ცელოფანზე,შემდეგ დავაყრით მარილს.

(იმდენი,რომ ხორცი გაფუჭდეს) 10 დღის განმავლობაში არის შეხვეული ამ ცელოფანში,შემდეგ ამოვიღებთ ცელოფნიდან ამ ნაჭრებს და

სადაც ფეჩი გვიდგას იმ ოთახში ჩამოვკიდებთ (სითბოში).შემდეგ ხორცს ვკიდებთ სპეციალურ ბუხარში და ქვემოდან ნელ კვამლს ვაძლევთ. ამას ვაგრძელებთ თვე ნახევრის განმავლობაში,რომ ვიჩინა გამოვიყვანოთ