Wednesday, June 9, 2010
ბუნებრივი აირი
ბუნებრივი აირი (ბუნებრივი გაზი) — აირთა ნაზავი, წარმოქმნილი დედამიწის წიაღში ორგანულ ნივთიერებათა ანაერობული დაშლის შედეგად. განეკუთვნება სასარგებლო წიაღისეულთა რიგს. ხშირად თანმხლები გაზია ნავთობის რეწვისას.
თხევადი გაზის გამოყენება 50 წლიან ისტორიას ითვლის. იგი განსაკუთრებით ფართოდ გამოიყენება აშშ-ში, იაპონიასა და საფრანგეთში, უკანასკნელ პეიოდში კი ევროპაშიც.ამჟამად თხევადი გაზით ვაჭრობას უკავია მთლიანი საეთაშორისო გაზის ბაზრის დაახლოებით 22%. 2010 წლისათვის მოსალოდნელია მისი მოხმარების გაორმაგება 220-270 მლრდ მ3/წ-მდე, რასაც ხელს უწყობს თხევადი გაზისა და ბუნებრივი აირის მილსადენებით მიწოდების ფასების გათანაბრების ტენდენციაც.თხევადი გაზი უფერული, არატოქსიკური და არაკანცერიგენური ნივთიერებაა, ოდორიზების გარეშე. მისი გათხევადების დროს ხდება მოცულობის 600-ჯერ შემცირება.გაზის გათხევადების ტექნოლოგიების განვითარება ხელს შეუწყობს მილსადენებით დაუფარავი რეგიონებისათვის ენერგიის მიწოდებას.თხევადი გაზი მიიღება ბუნებრივი გაზის დაბალ ტემპერატურამდე, გათხევადების სტადიამდე გაცივების შედეგად (-162 გრადუსი).თხევადი გაზი შეიძლება შენახულ იქნეს კრიოგენურ რეზერვუარში და განაწილდეს სპეციალური საავტომობილო, სარკინიგზო ან საზღვაო კონტეინერების საშუალებით. მისი ტრანსპორტირება ხორციელდება: თხევადი გაზის საავტომობილო ცისტერნებით; თხევადი გაზის სარკინიგზო ცისტერნებით; სტანტარტიზაციის საერთაშორისო ორგანიზაციის (ISO) კონტეინერებით; ავტომობილების თხევადი გაზის ავზებით; თხევადი გაზის საზღვაო სატრანსპორტო საშუალებებით.
ბუნებრივი აირი (ბუნებრივი გაზი) — აირთა ნაზავი, წარმოქმნილი დედამიწის წიაღში ორგანულ ნივთიერებათა ანაერობული დაშლის შედეგად. განეკუთვნება სასარგებლო წიაღისეულთა რიგს. ხშირად თანმხლები გაზია ნავთობის რეწვისას.
Sunday, May 16, 2010
ფრიდრიხ ველერი
ფრიდრიხ ველერი ცნობილი გახდა მას შემდეგ რაც მოახდინა ორგანული ნივთიერების, მოჩევინის სინთეზი. ამით მან დაადგინა რომ სასიცოცხლო ნივთიერებების გამოგონება შეიძლება ლაბორატორიაში.
ორგანული ქიმია უპირისპირდება არაორგანულ ქიმიას, რომელიც შეისწავლის მინერალური სამყაროს ნაერთებს.ეს გაყოფა მომდინარეობს იქიდან, რომ მე-19 საუკუნის დასაწყისამდე ფიქრობდნენ, რომ არაორგანული ნაერთებისაგან განსხვავებით, შეუძლებელი იყო ორგანული ნაერთების წარმოქმნა ე.წ. სასიცოცხლო ძალის გამოყენების გარეშე. მას შემდეგ რაც 1828 წელს ფრიდრიჰ ველერმა დაასინთეზა შარდოვანა ზემოხსენებულ შეხედულებას საფუძველი გამოეცალა. თუმცაღა ორგანული ქიმიისა და არაორგანულ ქიმიის გაყოფა დარჩა. ეს შეიძლება გამართლდეს იმით, რომ ორგანული ნაერთები არაორგანული ნაერთებისაგან დიდად განსხვავდებიან მრავალმხრივ - შედარებით ნაკლები მდგრადობა ტემპერატურისადმი, მათი მიღებისა და შესწავლის ხერხების თავისებურება.
ფრიდრიხ ველერი ცნობილი გახდა მას შემდეგ რაც მოახდინა ორგანული ნივთიერების, მოჩევინის სინთეზი. ამით მან დაადგინა რომ სასიცოცხლო ნივთიერებების გამოგონება შეიძლება ლაბორატორიაში.
ორგანული ქიმია უპირისპირდება არაორგანულ ქიმიას, რომელიც შეისწავლის მინერალური სამყაროს ნაერთებს.ეს გაყოფა მომდინარეობს იქიდან, რომ მე-19 საუკუნის დასაწყისამდე ფიქრობდნენ, რომ არაორგანული ნაერთებისაგან განსხვავებით, შეუძლებელი იყო ორგანული ნაერთების წარმოქმნა ე.წ. სასიცოცხლო ძალის გამოყენების გარეშე. მას შემდეგ რაც 1828 წელს ფრიდრიჰ ველერმა დაასინთეზა შარდოვანა ზემოხსენებულ შეხედულებას საფუძველი გამოეცალა. თუმცაღა ორგანული ქიმიისა და არაორგანულ ქიმიის გაყოფა დარჩა. ეს შეიძლება გამართლდეს იმით, რომ ორგანული ნაერთები არაორგანული ნაერთებისაგან დიდად განსხვავდებიან მრავალმხრივ - შედარებით ნაკლები მდგრადობა ტემპერატურისადმი, მათი მიღებისა და შესწავლის ხერხების თავისებურება.
Sunday, May 9, 2010
გლობალური დათბობა
გლობალური დათბობა —დედამიწის ატმოსფეროს მიწისპირა ფენის და მსოფლიო ოკეანის საშუალო წლიური ტემპერატურის სწრაფი ზრდის პროცესი.
ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურა დედამიწის ზედაპირზე ბოლო საუკუნის განმავლობაში 0.74 ± 0.18 °C-ით გაიზარდა. კლიმატის ცვლილების სამთავრობათშორისო ჯგუფის (IPCC) დასკვნით "დედამიწის ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურის ზრდა მე-20 საუკუნის შუა წლებიდან სავარაუდოდ განპირობებულია ანთროპოგენური (ანუ ადამიანის საქმიანობის შედეგად წარმოქმნილი) სათბურის აირების კონცენტრაციის ზრდით", რომლის შედეგადაც ძლიერდება ატმოსფეროს სათბურის ეფექტი, რაც დედამიწის ქერქისა და ქვემო ატმოსფეროს გახურებას იწვევს. 21–ე საუკუნეში მოსალოდნელია დედამიწის ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურის შემდგომი ზრდა 1,1 – 6,4 °C–ით. სათბური აირების კონცენტრაციის ზრდის შეჩერების შემთხვევაშიც კი ეს დათბობა კიდევ ათას წელს გაგრძელდება. მხოლოდ ამის შემდეგ არის მოსალოდნელი დარღვეული წონასწორობის ხელალხალი დამყარება და საშუალო ტემპერატურის დასტაბილურება.
ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატირუს ზრდა გამოიწვევს ზღვის დონის აწევას. გაიზრდება კატასტროფული კლიმატური მოვლენების სიხშირე და სიმძლავრე, შეიცვლება ნალექების რაოდენობა და განაწილება. შეიცვლება აგრეთვე სოფლის მეურნეობის მოსავლიანობა, შემცირდება მყინვარები, გადაშენდება ცოცხალი ორგანიზმების ზოგიერთი სახეობები, გაიზრდება დაავადებათა რიცხვი.
ჯერჯერობით უცნობია დედამიწის რომელი რეგიონი უფრო მეტად დაზარალდება ამ ცვლილებების შედეგად. სახელმწიფოთა უმრავლესობამ ხელი მოაწერა კიოტოს ოქმს, რომელიც ატმოსფეროში სათბურის აირების გაფრქვევათა შემცირებას ისახავს მიზნად. თუმცა არ წყდება დებატები იმის შესახებ, თუ რა უფრო რაციონალურია: გლობალური დათბობის შეჩერების ან შემოტრიალების მცდელობა თუ ადაპტაცია არსებულ და მოსალოდნელ ცვლილებებისადმი.
საერთაშორისო ორგანიზაცია ”Global Humanitarian Forum”-მა, რომლის თავმჯდომარეც გაეროს გენერალური დირექტორი კოფი ანანია, გამოაქვეყნა დასკვნა, რომელშიც გლობალური დათბობის მსხვერპლთა ზუსტი რაოდენობაა დასახელებული. ამის შესახებ ”New Scientist”-ი წერს. მკვლევართა მონაცემებით, ამჟამად გლობალური დათბობის გამო მსოფლიოში ყოველწლიურად დაახლოებით 300 ათასი ადამიანი იღუპება. საქმე იმაშია, რომ კლიმატის ცვლა ბუნებრივი სტიქიური მოვლენების რაოდენობის ზრდას იწვევს, ისეთების, როგორიცაა გვალვა და წყალდიდობა. ამას გარდა ცვალებადი კლიმატი გავლენას ახდენს განვითარებული ქვეყნების სოფლის მეურნეობაზეც, რასაც შიმშილობამდე მივყავართ. ”Global Humanitarian Forum”-ის მონაცემებით, სიკვდილიანობის დიდი წილი (90%-ი) განვითარებულ ქვეყნებზე მოდის. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ 2030 წლისათვის დათბობის მსხვერპლთა რაოდენობა ყოველწლიურად 500 ათასამდე გაიზრდება. თარგი:დედამიწა
გლობალური დათბობა —დედამიწის ატმოსფეროს მიწისპირა ფენის და მსოფლიო ოკეანის საშუალო წლიური ტემპერატურის სწრაფი ზრდის პროცესი.
ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურა დედამიწის ზედაპირზე ბოლო საუკუნის განმავლობაში 0.74 ± 0.18 °C-ით გაიზარდა. კლიმატის ცვლილების სამთავრობათშორისო ჯგუფის (IPCC) დასკვნით "დედამიწის ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურის ზრდა მე-20 საუკუნის შუა წლებიდან სავარაუდოდ განპირობებულია ანთროპოგენური (ანუ ადამიანის საქმიანობის შედეგად წარმოქმნილი) სათბურის აირების კონცენტრაციის ზრდით", რომლის შედეგადაც ძლიერდება ატმოსფეროს სათბურის ეფექტი, რაც დედამიწის ქერქისა და ქვემო ატმოსფეროს გახურებას იწვევს. 21–ე საუკუნეში მოსალოდნელია დედამიწის ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურის შემდგომი ზრდა 1,1 – 6,4 °C–ით. სათბური აირების კონცენტრაციის ზრდის შეჩერების შემთხვევაშიც კი ეს დათბობა კიდევ ათას წელს გაგრძელდება. მხოლოდ ამის შემდეგ არის მოსალოდნელი დარღვეული წონასწორობის ხელალხალი დამყარება და საშუალო ტემპერატურის დასტაბილურება.
ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატირუს ზრდა გამოიწვევს ზღვის დონის აწევას. გაიზრდება კატასტროფული კლიმატური მოვლენების სიხშირე და სიმძლავრე, შეიცვლება ნალექების რაოდენობა და განაწილება. შეიცვლება აგრეთვე სოფლის მეურნეობის მოსავლიანობა, შემცირდება მყინვარები, გადაშენდება ცოცხალი ორგანიზმების ზოგიერთი სახეობები, გაიზრდება დაავადებათა რიცხვი.
ჯერჯერობით უცნობია დედამიწის რომელი რეგიონი უფრო მეტად დაზარალდება ამ ცვლილებების შედეგად. სახელმწიფოთა უმრავლესობამ ხელი მოაწერა კიოტოს ოქმს, რომელიც ატმოსფეროში სათბურის აირების გაფრქვევათა შემცირებას ისახავს მიზნად. თუმცა არ წყდება დებატები იმის შესახებ, თუ რა უფრო რაციონალურია: გლობალური დათბობის შეჩერების ან შემოტრიალების მცდელობა თუ ადაპტაცია არსებულ და მოსალოდნელ ცვლილებებისადმი.
საერთაშორისო ორგანიზაცია ”Global Humanitarian Forum”-მა, რომლის თავმჯდომარეც გაეროს გენერალური დირექტორი კოფი ანანია, გამოაქვეყნა დასკვნა, რომელშიც გლობალური დათბობის მსხვერპლთა ზუსტი რაოდენობაა დასახელებული. ამის შესახებ ”New Scientist”-ი წერს. მკვლევართა მონაცემებით, ამჟამად გლობალური დათბობის გამო მსოფლიოში ყოველწლიურად დაახლოებით 300 ათასი ადამიანი იღუპება. საქმე იმაშია, რომ კლიმატის ცვლა ბუნებრივი სტიქიური მოვლენების რაოდენობის ზრდას იწვევს, ისეთების, როგორიცაა გვალვა და წყალდიდობა. ამას გარდა ცვალებადი კლიმატი გავლენას ახდენს განვითარებული ქვეყნების სოფლის მეურნეობაზეც, რასაც შიმშილობამდე მივყავართ. ”Global Humanitarian Forum”-ის მონაცემებით, სიკვდილიანობის დიდი წილი (90%-ი) განვითარებულ ქვეყნებზე მოდის. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ 2030 წლისათვის დათბობის მსხვერპლთა რაოდენობა ყოველწლიურად 500 ათასამდე გაიზრდება. თარგი:დედამიწა
მჟავე წვიმები
მჟავე წვიმები ბევრი რეგიონისთვის გარემოს დაბინძურების თვალსაზრისით ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პრობლემაა. ეს დასახელება ისეთ მოვლენებს აერთიანებს, როგორიცაა მჟავე ნისლი, მჟავე თოვლი და ა.შ. მაგრამ თითოეული მათგანი ატმოსფერულ ტენში მჟავათა არსებობას და გარემოზე მათ დამაზიანებელ მოქმედებას გულისხმობს.
მჟავე წვიმის მოვლენა 1800 წელს ბრიტანეთში ანგუს სმიტის მიერ იქნა აღწერილი და 1950 წლამდე მივიწყებული იყო. ეს პროცესი ბუნებრივ წვიმასთან შედარებით წვიმის წყლის მჟავიანობის მომატებას გულისხმობს.
მჟავე წვიმის ორი უმთავრესი კომპონენტია გოგირდმჟავა და აზოტმჟავა. ზოგჯერ მჟავე წვიმები საკმაოდ შორს მოდის იმ ადგილებიდან, სადაც პირველადი დამაბინძურებელი ნაერთების წყაროებია. ამრიგად, მჟავე წვიმების პრობლემა ამა თუ იმ ქვეყნის ფარგლებით არ შემოისაზღვრება, რადგანაც ატმოსფერული დამაბინძურებლები დიდი მასშტაბით გადაადგილებას ხშირად განიცდიან. მაგალითად, მჟავე წვიმების უმეტესობა, რომელიც ნორვეგიაში, შვეციასა და ნიდერლანდში მოდის, ევროპის სხვა ქვეყნებში გამოყოფილი გოგირდისა და აზოტის ოქსიდებიდან წარმოიქმნება.
მჟავიანობის მომატება უარყოფითად მოქმედებს როგორც მცენარეულ, ისე ცხოველურ სამყაროზე. გაზრდილი მჟავიანობა თევზის პოპულაციის მკვეთრ შემცირებას იწვევს. თევზების სახეობათა მხოლოდ მცირე რიცხვს შეუძლია გადარჩეს და მჟავე არეში რეპროდუქცია განახორციელოს.
ბოლო დროს ცხადი გახდა, რომ ჰაერის დაბინძურებას ტყის მასივზეც შეუძლია მნიშვნელოვანი გავლენის მოხდენა, რის შედეგადაც შეინიშნება ტყის მასივების შემცირების ტენდენცია.
მჟავე წვიმები ბევრი რეგიონისთვის გარემოს დაბინძურების თვალსაზრისით ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პრობლემაა. ეს დასახელება ისეთ მოვლენებს აერთიანებს, როგორიცაა მჟავე ნისლი, მჟავე თოვლი და ა.შ. მაგრამ თითოეული მათგანი ატმოსფერულ ტენში მჟავათა არსებობას და გარემოზე მათ დამაზიანებელ მოქმედებას გულისხმობს.
მჟავე წვიმის მოვლენა 1800 წელს ბრიტანეთში ანგუს სმიტის მიერ იქნა აღწერილი და 1950 წლამდე მივიწყებული იყო. ეს პროცესი ბუნებრივ წვიმასთან შედარებით წვიმის წყლის მჟავიანობის მომატებას გულისხმობს.
მჟავე წვიმის ორი უმთავრესი კომპონენტია გოგირდმჟავა და აზოტმჟავა. ზოგჯერ მჟავე წვიმები საკმაოდ შორს მოდის იმ ადგილებიდან, სადაც პირველადი დამაბინძურებელი ნაერთების წყაროებია. ამრიგად, მჟავე წვიმების პრობლემა ამა თუ იმ ქვეყნის ფარგლებით არ შემოისაზღვრება, რადგანაც ატმოსფერული დამაბინძურებლები დიდი მასშტაბით გადაადგილებას ხშირად განიცდიან. მაგალითად, მჟავე წვიმების უმეტესობა, რომელიც ნორვეგიაში, შვეციასა და ნიდერლანდში მოდის, ევროპის სხვა ქვეყნებში გამოყოფილი გოგირდისა და აზოტის ოქსიდებიდან წარმოიქმნება.
მჟავიანობის მომატება უარყოფითად მოქმედებს როგორც მცენარეულ, ისე ცხოველურ სამყაროზე. გაზრდილი მჟავიანობა თევზის პოპულაციის მკვეთრ შემცირებას იწვევს. თევზების სახეობათა მხოლოდ მცირე რიცხვს შეუძლია გადარჩეს და მჟავე არეში რეპროდუქცია განახორციელოს.
ბოლო დროს ცხადი გახდა, რომ ჰაერის დაბინძურებას ტყის მასივზეც შეუძლია მნიშვნელოვანი გავლენის მოხდენა, რის შედეგადაც შეინიშნება ტყის მასივების შემცირების ტენდენცია.
Wednesday, April 21, 2010
მეტალთა წვა და ფერადი ალები
ქიმიურ ნაერთებში წვის დროს წარმოქმნილი ალის ფერის მიხედვით სხვადასხვა ლითონები შეგიძლიათ გაარჩიოთ ერთმანეთისგან. აქ ნაჩვენებია ნატრიუმის-მოყვითალო მოსტაფილოსფრო ფერისაა... სტრონციუმი-ნაწილობრივ ლურჯი ნაწილობრივ წითელი, ბორის მჟავა–ფოსფორისფერი. ერთ-ერთი ყველაზე იოლი ქიმიური ტესტი ნიმუშში ლითონის არსებობის შემოწმებაა. ერთადერთი რაც უნდა გააკეთოთ ისაა რომ ნიმუშის მცირე ნაწილი დაწვათ და ალის ფერს დააკვირდეთ. წვის დროს სხვადასხვა ლითონი განსხვავებულ ფერებად იცვის მაგალიტად კალციუმის წვისას მოწითალო ნარინჯისფერი ალი ცარმოიქმნება . კალიუმი კი იასამნისფრად იცვის. წვა აგრეთვე ორგანული ნაერთების ანალიზისათვის გამოიყენება. ეს მეთოდი გულისხმობს ნაერთის ნიმუშის დაწვას იქამდე სანამ ის ცალკეულ ელემენტებად დაიშლება. ამის შემდეგ მეცნიერებს შეუძლიათ დაადგინონ, ორგანულ ნაერთებსჰი რა რაოდენობითაა წარმოდგენილი თითოეული ეს ელემენტი. ნახშირბადი წყალბადი ჯანგბადი და აზოტი.
ქიმიურ ნაერთებში წვის დროს წარმოქმნილი ალის ფერის მიხედვით სხვადასხვა ლითონები შეგიძლიათ გაარჩიოთ ერთმანეთისგან. აქ ნაჩვენებია ნატრიუმის-მოყვითალო მოსტაფილოსფრო ფერისაა... სტრონციუმი-ნაწილობრივ ლურჯი ნაწილობრივ წითელი, ბორის მჟავა–ფოსფორისფერი. ერთ-ერთი ყველაზე იოლი ქიმიური ტესტი ნიმუშში ლითონის არსებობის შემოწმებაა. ერთადერთი რაც უნდა გააკეთოთ ისაა რომ ნიმუშის მცირე ნაწილი დაწვათ და ალის ფერს დააკვირდეთ. წვის დროს სხვადასხვა ლითონი განსხვავებულ ფერებად იცვის მაგალიტად კალციუმის წვისას მოწითალო ნარინჯისფერი ალი ცარმოიქმნება . კალიუმი კი იასამნისფრად იცვის. წვა აგრეთვე ორგანული ნაერთების ანალიზისათვის გამოიყენება. ეს მეთოდი გულისხმობს ნაერთის ნიმუშის დაწვას იქამდე სანამ ის ცალკეულ ელემენტებად დაიშლება. ამის შემდეგ მეცნიერებს შეუძლიათ დაადგინონ, ორგანულ ნაერთებსჰი რა რაოდენობითაა წარმოდგენილი თითოეული ეს ელემენტი. ნახშირბადი წყალბადი ჯანგბადი და აზოტი.
Subscribe to:
Posts (Atom)
